HAVA TAŞIMACILIĞININ KÜÇÜK BELASI : PİTOT TÜPÜ

     İçinde bulunduğumuz yüzyılın en popüler, en güvenilir ve en hızlı yolcu taşıma sektörü olmayı başarmış havacılığın çözmesi gereken ve daha önce yaşanmış büyük trajedilerin bazılarında ana sebebi olmuş, ayrıca belki de önümüzdeki yıllarda da muhtemeliyetle gerçekleşebilecek kazaların ana nedenlerinden biri olacak kendisi küçük fakat acısı büyük bir ihmal veyahut yanlışlıktır pitot tüpü arızaları.

Pitot Tüpü nedir?

Pitot Tüpü, bir boru içinde akış yönüne zıt çevrilmiş bir borudan ibarettir. Akış borularında, borunun merkezinde oluşan basınç borunun duvarları üzerinde oluşan basınçtan yüksektir. Sahip olduğu iki basıncın karşılaştırılması prensibine göre çalışır.

İlk ortaya çıkış sebebi Seine Nehri’nin debisinin ölçülmesinin istenmesidir. Görevi üstlenen Fransız Bilim İnsanı Henri Pitot, cihazı 1732’de tasarlamış ve ilk kez kullanan insan olmuştur.

Daha sonraları teknolojik gelişmelerin peşi sıra geldiği 20. Yüzyılda tasarlanan uçaklarda hız ölçüm cihazı olarak kullanılmış ve halen daha kullanılmaktadır. Tüpe giren havanın yarattığı karşı basınç sayesinde gerçekleştirilen hız ölçümünün doğru değerleri vermesi için günümüz uçaklarında birden (Uçak tiplerine göre değişke) fazla pitot tüpü bulundurulmaktadır. Bu tüplerden ölçülen değerler bilgisayarlı sistemler aracılığı ile derlenerek her bir pilota ayrı ayrı doğru hız değerlerini ulaştırır.

Kazalara sebep olan neden…  

Esas merak edilen konu ise uçağın genellikle ön bölgesinde bulunan ve yalnızca 8mm’lik bir çapa sahip bu küçük çıkıntı yüzünden koca bir uçağın nasıl düştüğüdür…

Bu sorun yüzünden gerçekleşen bazı kazalara bir göz atalım,

• ·     * Alw 301 sefer sayılı Birgen Air Uçuşu – Boeing 757 – 6 Şubat 1996

    Bu uçuştan önce gerekli parayı bulamayan firma yaklaşık bir ay süre ile Dominik Cumhuriyetinde uçağı bekletmiş ve bu süre içersinde Pitot Tüpü’nün çıkış bölgelerine hiçbir korumalık takmamıştır (Yasal prosedür gereği özel bezler ile korunması gereken noktalar).

    Bu hata fark edilmemiş olsa bile tam bir ay sonra kalkışa geçen Birgen Air pilotları göstergelerinin arızalı olduğunu fark etmiş fakat uçuş sorumlularının göstergelerindeki normal değerlere güvenerek havalanmıştır. Uçağın kalkmasından sonra pilot kendi göstergelerinin düzeldiğini düşünerek kendi göstergesine güvenerek otomatik pilota geçmiştir. Otomatik pilotta yalnızca Pilotun göstergelerini okuduğundan yanlış okuma gerçekleştirerek uçağın yüksek hızda olduğunu saptamış ve hız kesmiştir. Hız kesimi sonrası verilen “Stall” hatası ile birlikte başlayan yanlışlıklar sonrasında büyük trajedi ile sonuçlanmış ve 189 kişinin canına mal olmuştur.

• ·       Haziran 2009 – Air France Uçağı – Rio de Janeiro-Paris  – AirBusA330-220

     Trajik kazalardan biri daha Atlas Okyanusu üzerinde gerçekleşti. Pitot tüpünün buzlanması neticesinde gerçekleşen bu trajedi ile 228 kişi ( 216 yolcu – 12 Mürettebat) Senegal hava sahasına 550 km kala Okyanus üzerinde uçuşlarına devam ettiği sırada yukarıda yazılan gerekçe yüzünden okyanusa çakıldı.

          Ayrıca bu kazada ünlü Arp sanatçımız Fatma Ceren Necipoğlu da hayatını kaybetti.

        

         Gerçekleşen bu iki kaza sonrası da üretici firmalar elbette ki kendileri açısında gerekli önlemler alarak alıcı firmalara uyarılarda bulundular.

      Özellik 1 Haziran 2009 tarihinde gerçekleşen kaza sonrasında AirBus firması içinde THY’nin de bulunduğu bir çok alım yapmış firmalara A330-220 tipi uçaklarının pitot tüplerinin değiştirilmesi gerektiğini vurguladılar.

       Yalnızca bu iki kaza durumun ne kadar vahim olduğunun ve konuya kesin bir çözüm bulunması gerektiğinin en açık örneğidir. Gerçekleşen bu iki olayda elbette ki sorun kaynağı tek taraflı değildir. İlk kazada görülen pilotaj ve koruma hatalarına nazaran ikinci kazada bariz bir üretim hatası vardır.

       Sorun her ne olursa olsun güvenli bir uçuş için hayati önem taşıyan bu küçük parça için gerekli kalıcı çözüm yolu biran önce geliştirilmelidir.

--------------------------------------------------------------------------------------------

        Ayrıca, Ülkemiz ve Dünya çocuklarının 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk bayramını en içten dileklerim ile kutlarım.

Saygılarımla

Adil Can KAVCAR