Proteinler
Proteinler organizmaların ihtiyacı olan besin maddelerinin en önemli bölümünü
oluştururlar. Karbonhidratlar aktüel enerji taşıyıcı, yağlar depo maddeleri, proteinli
maddeler ise organizmanın temel yapı taşıdır. Besinlerden alınan protein sadece
hücrelerde vücut için özel doku ve organ proteinleri yapı taşı olarak kullanılmaz.
Hormon, enzim ve bağışıklık maddeleri içinde hammadde olarak görev almaktadır. Yani
proteinler metabolizmada direkt olarak rol oynar. Organizmada birçok değişik
proteinler bulunur. Bunlar sadece cinse özel değil, ayni cinsler arasında
organlara da özeldir. Yani ayni organizmada çeşitli organlardaki proteinler
birbirlerinden farklıdır.
Proteinlerde yağ ve karbonhidratlarda ki ayni elementler,karbon,hidrojen ve
oksijen bulunur.Fakat proteinlerde karakteristik olarak azot ve bazen de kükürt
vardır.Proteinler yapı taşları olan aminoasitlerin bir araya gelmesi ile oluşan
büyük moleküllü bileşiklerdir.22 farklı amino asidin değişik kombinasyonu ile doğada
milyarlarca değişik protein sentez edilmektedir.
Esansiyel aminoasitle vücudun
kendisinin imal edemeyip dışarıdan besinlerle almak zorunda olduğu amino
asitlerdir.
Bunlar; valin, Izoloysin, Löysin, Fenilalanin, Triptofan, Lisin, Metiyonin
ve trionin dir. Organizmanın protein ihtiyacı daha çok esansiyel aminoasitler
üzerine kuruludur.Bir proteinin Biyolojik değeri yani besleyici değeri bileşimindeki
amino asit türüne bağlıdır. Biyolojik değer: sindirim kanalından emilen vücut
proteinine dönüşme oranıdır.Yani biyolojik değer besin proteininin ,insan vücudu
proteinine ne kadar çabuk değişebileceğinin ölçüsüdür.En yüksek değere sahip
protein yumurta akı proteinidir.Yumurta akı proteininin biyolojik değeri 100
olarak kabul edilir ve diğer proteinler buna oranlanır.
Proteinlerin
organizmadaki fonksiyonlari
1-Vücut dokularının onarım ve yapımında kullanılmak(Önce onarım sonra büyümede kullanılır.
2-Enzim hormon gibi yaşamsal olayları düzenleyen kimyasal regülatörlerin bileşimine
girmek
3-Vücuttaki asit baz dengesini normal dengede tutmak için tampon vazifesi
görmek
4-Kalıtsal faktörler için kromozom ve genlerin yapısında bulunmak
5-Kasların kontraksiyonunda görev almak
6-Hücrelerle hücreler arası sıvılar arasında besin unsurlarının değişimine yardım
ederek ödemlere sebebiyet veren sıvıların anormal bir şekilde toplanmasına
engel olmak
7-Enerji veren diğer besin unsurları(Karbonhidrat ve yağ)yeteri kadar alınmazsa
veya diyetle fazla protein alınırsa enerji sağlamak.
Sporcu beslenmesinde günlük protein gereksinimi
Vücuda alınan proteinler sindirim sisteminde aminoasitlere kadar parçalanırlar.Bu
amino asitler yukarda bahsettiğimiz işlevlerde kullanılmaktadır. Sporcuların,spor
yapmayan kişilere göre daha gelişmiş bir vücut yapısına sahip oldukları bir
gerçektir.Kasların yapısını proteinler oluşturur. Buda sporcuların daha fazla
protein almaları gerektiği fikrini doğurabilir. Ancak Kasların %70 i sudur. Su
dışındaki ağırlığın ancak yarısını proteinler oluşturur.
Kaslardaki protein oranını koruyabilmek için günlük kullanılan protein kadar alınması
gereklidir. Günlük kas çalışmasındaki artışla birlikte protein gereksinimi de
artar.
Sağlıklı bireylerde her kilogram vücut ağırlığı başına 0.8-1.1 g protein
yeterli iken sporcularda bu oran 1.5-2 grama kadar yükselir. Yani günlük alınması
gereken enerjinin %15-20 sinin proteinlerden gerekir. Büyüme çağındaki genç
sporcular yalnız kas kuvvetlenmesi için değil büyümeleri içinde proteine
ihtiyaç duyduklarından günlük enerjinin %25 ine kadar protein alabilirler. Demek
ki kuvvet gerektiren spor dallarında yarışmacılar vücut ağırlıklarının her kg
için 2-3 g protein, çabukluk isteyen spor türleri ile dayanıklılığın önemli olduğu
spor dalları için de 1.5-2 g protein yeterlidir.
Özellikle kuvvet gerektiren spor dallarındaki sporcuların bir çoğu protein
gereksinmelerini protein tozları alarak karşılama gereksinimindedirler. Günde
4-6 saatlik ağır antrenman döneminde, sporcunun yeterli yiyecek tüketemediği
durumlarda protein tozları pratik bir çözüm olmaktadır. Ancak enerjinin besin öğelerine
dağılım dengesini korumak için protein tozlarının gelişi güzel kullanılması
önerilmez.
Proteinlerin kas gelişimine etkileri
Sporcular arasında en yaygın inançlardan biriside Protein bakımından zengin
yiyeceklerin(Özellikle hayvansal kaynaklı) vücut kas kitlesinde artışa neden olacağıdır.
Diyetle alınan proteinler, kas kütlesinin gelişimi için gerekli aminoasitleri sağlarlar.
Ayrıca insan vücudu mevcut proteinlerin yıkımından ortaya çıkan aminoasitleri
tekrar kullanabilme yeteneğine de sahiptir. Örneğin 75 kg vücut ağırlığına
sahip bir kişi günlük diyetle 100 g protein aldığında ,vücudu 400 g protein
sentezler.Bu nedenle kas kitlesinin gelişimi için gerekli protein oldukça azdır.Bu konuda yapılan
araştırmalarda antrenmanlara yeni başlama dönemlerinde vücut kas gelişimi ilave
olarak verilen günlük 7-8 g proteinin yeterli olacağı belirtilmektedir.
Sporcular almaları gereken proteinin vücut ağırlıkları ve spor dalları ile orantılı
olması gerektiğini unutmamalıdırlar. Geniş vücut kitlesine sahip olanların
protein ihtiyaçları daha fazla olacaktır.
Amino asitlerin enerji oluşumuna etkileri
Son yıllarda yapılan çalışmalarda organizmanın amino asitleri yakıt olarak kullandığını
göstermektedir.Özellikle dayanıklılık eksersizlerinde,enerji oluşumuna
aminoasitlerden löysin,izolöysin ve valin %5-12 oranında katılabilmektedir.Bu
katilim vücut glikojen depolarının boşalmasıyla artabilmektedir.Bunu yani sıra sporcuların
gereksinimlerinden fazla aminoasit alımlarının performansı arttırmayacağı da
bilinmelidir.Bahsedilen aminoasitler hayvansal kaynaklı besinlerin yer aldığı
dengeli beslenme ile rahatlıkla karşılanabilmektedir.
Vücutta yapılamayan esansiyel aminoasitlerin mutlaka organizmaya kazandırılmaları
gerekir. Bazı aminoasitler ise doku yıkımı esnasında serbest hale geçerek
vücutta tekrar kullanılmaktadır. Dolayısıyla insan vücudu aminoasitleri ve
proteinleri kullanırken oldukça ekonomik hareket etmektedir İnsanlar üzerinde
yüksek doz aminoasit kullanımının etkileri henüz denenmemiş olmasından dolayı
tam olarak bilinmemektedir. Bu konuda deney hayvanlarında yapılan çalışmalarda karaciğer
böbrek büyümesi, organlarda tümör oluşumuna rastlanmıştır. Sindirim kanalında
önemli bir rahatsızlığı olmayan sporcuların direk protein alımları ile
aminoasit kullanımları arasında bir fark yoktur.
Protein tozlarının etkileri
Konsantre olarak hazırlanmış protein tozları yüksek oranda (%90)protein
içermelerine karsın yağ ve kolesterol oranları düşüktür.Vücut gelişimine halter
gibi spor dallarında özellikle yoğun antrenman dönemlerinde sporcuların protein
gereksinimleri de artmaktadır. Bu ihtiyaç normal sağlıklı bireylerden 1-1.5
misli daha fazladır.Yine bu spor dallarında sporcular vücut ağırlıklarını yani vücut
yağ yüzdelerini korumak zorundadırlar.İyi kaliteli protein kaynaklarının(Hayvansal
proteinler) yapılarında ise yağ oranı yüksektir.Bundan dolayı bu spor dallarında
protein tozları pratik bir çözüm olarak düşünülebilir.Ancak protein tozları kullanılırken
bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir.!
Bunlar:
1-Sporcunun günlük protein ihtiyacı bilinmelidir
2-Protein kullanımının sporcunun enerji dengesini bozmayacak şekilde ayarlanması
gerekir.
Gerektiğinden fazla alınan proteinlerin vücutta yağ olarak depolandığını
unutmamak gerekir.
Fazla proteinin zararları
1-Proteinler vücutta depo
edilmez. Alınan proteinlerin fazlası yağa dönüşerek depo edilirler. Yağın artması
sporcunu performansını düşürüp istenmeyen vücut ağırlığı teşekkülüne sebep
olur.
2-Protein bakımından zengin hayvansal kaynaklı besinlerin yapılarında kati yağ
ve kolesterol bulunmaktadır. Bu tür yiyeceklerin fazla oranda tüketimi ileri
yaslarda kalp-damar hastalıklarına yakalanma riskini arttırır.
3-Proteinlerin parçalanması sonucu oluşan artik maddelerin(Ürik asit) atimi
böbrekler yoluyla olduğundan sporcularda su kaybına yol açar.
4-Fazla protein vücuttan kalsiyum atımını hızlandırır.
Yetersiz protein alınmasının
zararları
Vücuda yeterli protein alınmadığı
durumlarda vücut kendi hücrelerini kullanır. Bunun sonucunda önce büyüme
durur.Daha sonra vücut ağırlığında azalma baslar.Vücudun hastalıklara karsı
direnci azalır.Hastalıklar uzun süreli ve daha ağır seyreder.Hemoglobin yapılamadığı
için kansızlık meydana gelir.
Tabi bunların yanında mutlaka yan etkileri(zararları) da
vardır.
Protein tozu
zararları, Protein tozu yan etkileri, Protein tozu nasıl kullanılır, Protein
tozu alternatifleri, Protein tozu ve aminoasit kullanımı, Protein tozu ve amino
asit zararları, Protein kullanım zararları, Protein tozunun etkileri ve daha
fazla sorunuza cevap bulabilirsiniz…
Protein tozu; B&B yapan insanların kullandığı bir üründür… Besinlerde az
miktarda bulunan protein tozu ve amino asitleri kapsüller halinde yutarak az
zamanda büyük işler yapmak hedeftir. piyasada bir çok protein tozu ve aminoasit hapları bulunmaktadır.. Ancak tıbbi etik ve deontoloji
kuralları gereğince buradan isim vermek doğru bir davranış tarzı değildir..
Esasen , hemen her protein tozu ve aminoasit hapı birbirine benzer , aralarında
çok önemli bir fark yoktur.
* Eğer vücut geliştirmek için protein tozu veya aminoasit hapı kullanacaksanız
, hiç tavsiye etmem.. günde 6 tane aminoasit hapı yerine 1-2 tam yumurta
yemeniz aynı değerleri verir.
* Vücut geliştirmede protein tozu ve aminoasit haplarından uzak durmak gerekir.
* Yalancı gelişme yapacaksanız hiç yapmayın daha iyi….Sağlığınızı
kaybedersiniz……İlk etapta olumlu gibi görünen bir çok şey , ileriki yıllarda
telafisi imkansız hasarlar bırakabilir.
* İnsanlar arasında şöyle bir yanlış kanaat vardır.’’Vücut geliştirme sporunu
bırakınca kaslar sarkar’’ yanlış bir kanattır.
* Doğrusu şudur; Kasların sertliği gider ve kasın kütlesi küçülür.Sarkma
olmaz.Lakin sporu bırakınca yanlış ve dengesiz beslenme sonucu yağlanma olacağı
doğrudur.
* Yalnız; protein tozu ve Aminoasit kullanımında kasta sarkma olur.Buda bir
gerçek.Bunlardan uzak durmak gerekir..
* Vücut geliştirme kurallarından birisi de; DOĞAL BESLENMEDİR.
* Protein ve aminoasitler kasların gelişmesi için kaçınılmazdır. Zaten
proteinlerin yapı taşı aminoasittir. Proteinsiz kas gelişmez. ama doğal yolla…
yapay ilaçlarla DEĞİL !
* Proteinler tüm et ve süt ürünlerinde doğal olarak bulunur…Bol tüketin..
* Yumurtanın sarısı yağ,beyazı ise protein yoğunlukludur.Süt,bal ve çerezi
sofranızdan eksik etmeyin..
* Pirinç pilavını ve fasulyeyi bol tüketin….Bunlarda protein bol miktarda
bulunur.
* Yağlı besinlerden uzak durun.
* Karbonhidratı abartmadan yeterince alın.(Makarna,ekmek,un mamulleri,şeker
v.b)
* Bol sebze ve meyve yiyin.. Vitamin açısından çok faydalıdır.
* Protein kasları geliştirir ve vazgeçilmezdir. Karbonhidrat enerji verir. Vitamin
dokuları onarır.
* Hülasa; protein tozu veya aminoasit hapları yerine doğal beslenmenizi
öneririm.
En çok sorulan sorulardan biridir bu soru. Birçok sporcu protein tozunu nasıl
kullanacağını bilmez. Unutulmamalıdır ki bu tür ürünler gıda takviyesidir
aslında protein takviyesi dir.
Farklı kaynaklardan araştırıldığında günlük protein ihtiyacınızın kilo başında
0,8 gramdan 4 grama kadar tavsiye edildiğini göreceksiniz.
Burada önemli olan beslenme programınızı bilinçli şekilde hazırlamanızdır.
Beslenme konusunda bilgili değilseniz, beslenme konularında internette
forumları veya dergiler okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Daha ciddi
düşünüyorsanız bir fitness antrenörü veya diyetisyen eşliğinde beslenme
programınızı hazırlayıp takviye olarak günlük ne kadar protein tozu alacağınızın
cevabını bulabilirsiniz.
Örnek vermek gerekirse; haftalık 4-5 gün fitness sporu yapan, 70 kiloluk bir
bireyin günlük ortalama 140 gram proteine ihtiyacı vardır (2 gr x 70) buna göre
bu sporcu günlük beslenmesinden 90 gram protein alıyorsa, protein Tozu’nu ek
olarak kullanması tavsiye edilir. Kısacası 50 gram proteini gıda takviyesi
olarak almalı, buda 2 ölçek whey proteine tekabül eder. Gün içinde yayarak 2
ölçek protein tozunu rahatlıkla kullanabilir. Örneğin sabah uyandığında bir
ölçek ve spordan sonra 1 ölçek whey protein tozu kullanılabilir.
Öncelikle kilo almak için neler gerektiğini bilmemiz gerekir. Protein tozu ne
kadar kalori içerir ? bu sorunun cevabını bulmak için protein tozlarının besin
değerlerine bakalım.
Genelde whey protein tozları 80-190 kalori içerir.
Bir elmada ortalama 80-130 kalori bulunur. Günde 1 – 2 elma yiyerek kilo
almanız zor olacaktır, dolayısıyla protein tozu kullanıp kilo almakta çok
zordur. Birçok doktor protein tozunu kilo sorunu olanlara tavsiye eder. Halk
arasında da birçok kişi protein tozunun kilo aldıracağını ve bu nedenle
kullanmanın mantıksız olduğunu düşünler var.
Bu yanlış bilginin nedeni ise büyük ihtimalle gıda takviyelerinden kaynaklanır.
Sporcuların kullanmış olduğunu protein tozları, daha saf ürünlerdir, ekstra
filtrasyondan geçen protein tozu ürünlerinde protein oranı yüksek karbonhidrat
oranı çok düşüktür.
Kilo almak isteyen sporcular protein tozu ile karbonhidrat karışımı olan weight
gainer ürünleri kullanmalılar. Bu tür ürünlerde 500-1200 kalori bulunur.
Günlük 1-2 ölçek protein tozu kilo aldırmaz.
Protein tozu kilo aldırır mı aldırmaz mı sorusuna bu yazımızda cevabını
buldunuz, halen doktorunuz protein tozu kullanmanızı önerirse, hangi tür
protein tozu olduğunu sormanızı tavsiye ederiz. Bir ölçeğinde ne kadar kalori
içerdiğini sormanızda fayda var.
Protein
tozları yıllar öncesinde olduğu gibi iğrenç tadlara sahip değildir. Artık birçok
ürün milk shakeler kadar leziz dir.
Gerekli malzemeler:
Süper Kahvaltılık:
40 g Whey protein (Powerpro Karamel aromalı)
300 ml yağsız süt
1 çay şekeri. Nescafé
———————-
Kick Start
35 g Whey protein(Çikolata)
40 g Yulaf ezmesi
250 ml yağsız süt
20 g Badem
——————–
Strawberry Delight
3 adet. yumurta beyazı
35 g whey protein (çilek)
50 g Buzlu Çilek
2 g Vanilla
100 g Yağsız yoğurt
Tadlandırıcı (Splenda)
Şahsi olarak sizleri uyarmak istedik. Listede
gerçek içeriklerini inceleyebilirsiniz...
Saygılarımla,
Engin Cem Kavcar
--------------------------------------------------------------------------------------------
|
|
KAYNAKLAR
:
1.
Last JM, Wallace RB. Public Health & Preventive Medicine 13 th Edition.
Appleton & Lange. 1992. London
2.
Bertan M, Güler Ç. Halk Sagligi (Temel Bilgiler). Hacettepe Halk Sagligi
Vakfi. 1995. Ankara
3.
Köksal O. Türkiye'de Beslenme: Türkiye 1974 Beslenme - Saglik ve Gida
Tüketimi Arastirmasi. 1977. Ankara
4.
Tarim ve Köyisleri Bakanligi/UNICEF. Gida Tüketimi ve Beslenme. 1987. Ankara
5.
Baysal A. Genel Beslenme 8. Baski. Hatiboglu Yayinlari. 1993. Ankara
6.
Berkow R (ed). The Merck Manual of Diagnosis and Therapy 15 th Edition. Merck
& Co Inc. 1987. Rahway, NJ
7.
Compton's Interactive Encyclopedia. 1997
8.
Muthoo MJ, Onul T. Agriculture in Turkey. TC Ziraat Bankasi. 1996. Ankara
9.
Tayfur, M. ve Ünalan, K. Besin Katki Maddeleri. Sürekli Tip Egitimi Dergisi.
1998. 7 (1) :
10.
Bagci, T. Gida Katki Maddeleri ve Sagligimiz Üzerine Etkileri. Hacetepe Tip
Dergisi. 1997. 28(1):
11. WHO. Healthy Nutrition An Essential Element of a
Health-Promoting School. 1996. Geneva
|
|
|
|